20-3-1 كليات
20-3-1-1 انواع رنگآميزي
انواع رنگآميزي موردنظر چه از لحاظ مشخصات فني و چه از لحاظ انتخاب رنگ، بايد برابر جداول رنگآميزي ضميمه نقشهها، مشخصات فني خصوصي و يا برابر دستورات اصلاحي دستگاه نظارت باشد، ولي اگر در نقشهها و يا مشخصات، نوع رنگآميزي مشخص نشده و يا در مورد آن ابهام وجود داشته باشد، پيمانكار بايد مراتب را به دستگاه نظارت اطلاع داده و برابر ابلاغ كتبي دستگاه مذكور اقدام نمايد.
20-3-1-2 زدن رنگ
قبل از شروع رنگآميزي بايد تمام سطوح را كاملاً تميز، خشك و آماده نمود، به قسمي كه براي پذيرفتن رنگ شرايط مناسبي داشته باشند. در هر مورد شروع كار منوط به تأييد مهندس ناظر خواهد بود. اصولاً در نقاشي قبل از شروع هر قشر رنگآميزي قشر قبلي، بايد توسط مهندسين ناظر مورد بازديد قرار گرفته و حسن انجام آن تأييد گردد. پيمانكار بايد كار را به نقاشان ماهر واگذار نمايد و اگر در حين كار مشخص شود كه عوامل انتخاب شده مهارت لازم را براي اجراي كار ندارند، نسبت به تعويض و جايگزيني آنها با افراد ذيصلاح اقدام نمايد. در مورد انتخاب رنگ بايد با توجه به جنس و شرايط سطح رنگ شونده و هدفهايي كه رنگ از لحاظ پايداري و ظاهر كار بايد تأمين نمايد، اقدام گردد. رنگ قشرهاي مختلف بايد در عين انطباق با يكديگر به راحتي از هم قابل تشخيص باشند. رنگ مصرفي بايد سطح موردنظر را كاملاً پوشش نمايد. علاوه بر نكات فوق بايد دقت گردد كه آستر و رويه رنگ از يك كارخانه تهيه شود تا هر دو از يك ضريب كشساني[1] برخوردار بوده و از پوست سوسماري شدن[2] رنگ جلوگيري گردد.
پيمانكار بايد رنگ تازه را از گردوخاك محافظت نموده و سطح رنگآميزي را تا زمان تحويل موقت حفاظت نمايد، اگر در حين اجراي كار و قبل از تحويل موقت قسمتهايي از آن به هر علت صدمه ديده باشد، نسبت به تجديد رنگآميزي آن قسمتها اقدام نمايد. رنگآميزي در هواي سرد (پايينتر از 5 درجه سليسيوس) شرايط نامناسب جوي، بارندگي و يا رطوبت بيش از حد (طبق كاتالوگ كارخانه سازنده) قابل قبول نميباشد. هنگام شروع هر قشر رنگآميزي، قشر قبلي (بخصوص در مورد اجراي كار با قلممو) بايد خشك و تميز باشد. انجماد رنگها در تمام حالات، مضر و مخرب بوده و مخصوصاً در انبار كردن رنگها بايد بدان توجه خاص شود. همچنين اگر رنگآميزي تازه تمام شده باشد و يخبندان شروع شود و سطوح رنگ شده در اثر انجماد از بين برود، بايد نسبت به تجديد رنگ آنها اقدام گردد.
بخارهاي مختلف، آلودگي هوا و دود كارخانجات صنعتي مخصوصاً آمونياك و انيدريد سولفورو بر روي سطوح تازه نقاشي شده اثر مخرب دارند، برنامه كار را بايد طوري تنظيم نمود كه رنگآميزي در مواقعي كه آلودگي هوا كمتر است، انجام شود.
20-3-1-3 تميز نگاه داشتن اطراف كار
يكي از مسائل مهم رنگآميزي كه شامل عمليات مربوط به آماده كردن كار نيز ميشود، نظافت ميباشد و به طور كلي بايد با رعايت نظم و ترتيب دقت نمود كه لوازم منزل و كف اطاقها و غيره، آلوده به رنگ نشوند.
قبل از رنگآميزي بايد تمامي لوازم منزل را به وسيله پلاستيك، پارچه و نظاير آن پوشانيد.
تميز كردن مداوم كف اطاقها با وسايل جاذب گردوغبار ضروري ميباشد. بعد از شستشو و تميز كردن سقف و ديوار تمام زبالهها را بايد از محل كار دور كرده و سپس اقدام به شستشو و تميز كردن كف اطاقها نمود. تكه پارچهها و ضايعات آلوده به رنگ و روغنهاي خشك كننده را كه قابليت اشتعال دارند، نبايد در محل كار جمع كرد، يا بايد آنها را از بين برد و يا اينكه در محل مناسب و محفوظي نگهداري نمود. ظروف محتوي رنگ بايد همه روزه پس از مصرف با حلالهاي مناسب تميز شوند، برسها، كاردكها و ساير اشيا و ظروف بعد از مصرف، بايد تميز شده و به صورت مناسبي انبار شوند.
يراقآلات و وسايل الكتريكي را كه غالباً برداشتن و نصب مجدد آنها با اشكال مواجه است، بايد با پوشاندن و يا طرق مناسب ديگري از آغشته شدن به رنگ محافظت نمود.
قسمتهايي از ماشينآلات، تلمبهها، شيرها و ساير دستگاهها كه رنگ نميشوند، بايد با پوشش مناسب و يا آغشته كردن كامل آنها با قشر نازكي از گريس و يا طرق مناسب ديگر، از رنگ محافظت نمود. در صورت لزوم به منظور رنگ زدن قسمتهايي نظير پشت رادياتورها و زير درها، بايد آنها را پياده و پس از رنگآميزي و خشك شدن رنگ، مجدداً نصب نمود.
20-3-1-4 رعايت ايمني و سلامتي در حين رنگآميزي
در موقع رنگآميزي خطرات زيادي وجود دارد كه يكي از آنها خطر ناشي از اشتعال رنگ است، همچنين در هنگام تميز كردن سطوح نيز ممكنست صدماتي به انسان وارد آيد.
در اين رابطه لازمست رنگكار به نكات زير توجه نموده، موجبات حفظ و سلامتي خود را فراهم آورد.
الف: تقريباً تمام رنگهاي مايع در موقع استفاده، قابل اشتعال ميباشند. موادي كه در رنگ باعث انفجار و آتشسوزي ميشوند، حلالها و رزينهاي موجود در آن هستند كه در مجاورت شعله آتش و يا بر اثر جرقه مشتعل ميشوند، بنابراين در موقع رنگآميزي يا آماده نمودن رنگ در محيط بسته، بايد از كشيدن سيگار و آتش زدن زباله احتراز گردد.
ب: كپسولهاي آتشنشاني و ديگر وسايل اطفاي حريق براي مهار نمودن آتش، بايد در محل موجود و در دسترس باشند. در پايان ساعات كار، تمام پارچههاي آلوده به رنگ و تينر بايد جمعآوري شده و در صورتي كه براي استفاده روزهاي بعد مورد نياز باشند، در ظرف پر از آب قرار گيرند.
پ: تينرها بايد در ظرفهاي مطمئني نگهداري شده و هرچه سريعتر از مناطقي كه احتمال آتشسوزي در آن زياد است، دور شوند.
ت: در موقع استفاده از رنگ در فضاهاي سرپوشيده مانند مخازن، وجود هواكشهاي قوي و متناسب ضروري است.
ث: شخصي كه در فضاي سرپوشيده رنگكاري ميكند و يا با وسايل مختلف مبادرت به تميز كردن فلزات مينمايد، بايد همواره از ماسكهاي مخصوص دهان و بيني استفاده نمايد تا از ورود مواد گازي و گردوغبار به وجود آمده در اين مناطق به ريه خود جلوگيري نمايد.
ج: افرادي كه با استفاده از مواد شيميايي يا وسايل مكانيكي مبادرت به تميز كردن قطعات مينمايند، بايد مجهز به لباس و دستكش مخصوص باشند تا از اثر مواد شيميايي و يا ذرات رنگ بر روي پوست بدن خود جلوگيري نمايند.
چ: بايد از استنشاق گازهاي موجود در حلالهاي رنگ خودداري شود.
ح: هرگز نبايد دهان و چشم خود را با دستكش يا لباسي كه با آن كار ميكنند، پاك نمايند.
خ: هيچ گاه نبايد با دست آلوده به رنگ و تينر، مبادرت به غذا خوردن و يا سيگار كشيدن نمود.
20-3-1-5 وسايل رنگزني
در رنگآميزي با هر وسيله، يكنواختي و ضخامت يكسان از اهميت زيادي برخوردار است. معمولترين وسايل رنگزني عبارتند از:
الف: پيستوله (رنگپاش)
هنگام رنگ زدن، پيستوله را نبايد عمود بر سطح كار نگاه داشت، بلكه بايد با زاويه مناسب نسبت به سطح قرار داده و با فشار يكنواخت به صورت رفت و برگشت افقي يا قائم نسبت به رنگآميزي اقدام نمود.
پس از اتمام كار بايد پيستوله را با تينر شستشو داد.
ب: غلتك (رولر)[3]
غلتك وسيله ديگري است براي رنگ زدن، اين وسيله براي رنگهايي كه قرار است با ضخامت زياد زده شوند، بهترين نتيجه را خواهد داد. موضوع مهمي كه در انتخاب غلتكهاي مختلف بايد به آن توجه نمود، نوع و جنس آن است كه بايد مقاومت خوبي در مقابل حلالهاي قوي موجود در رنگها داشته باشد. از موارد استفاده ديگر غلتك، رنگآميزي سيمهاي خاردار و حلقههاي زنجيري است كه رنگكاري اين قبيل اشيا با قلممو به سختي و با صرف وقت زياد انجام ميگيرد.
پ: قلممو
كار با قلممو نياز به مهارتهاي ويژهاي دارد. رنگكار بايد بيش از نصف قلممو را در رنگ فرو نبرد تا آنكه براي جدا كردن رنگ اضافي از قلممو نيازي به كشيدن آن به لبههاي ظروف محتوي رنگ نباشد. نقاش ماهر مقدار تقريبي سطحي را كه به وسيله قلمموي حاوي رنگ پوشيده ميشود، ميداند، لذا با كمترين دفعات برداشت رنگ از ظرف، رنگ را در سطح موردنظر پخش كرده و پوششي با ضخامت يكسان و يكنواخت ايجاد مينمايد. اگر قلممو بيش از اندازه به رنگ آغشته شود، رنگ در قسمت انتهايي آن جمع شده و غيرقابل استفاده ميماند و اين رنگ در اثر از دست دادن حلال خود بسيار غليظ و چسبناك ميشود و پس از خشك شدن، كار با قلممو سختتر و تميز كردن آن مشكلتر ميگردد.
قلمموها در اشكال و اندازههاي مختلف از نوع مدادي كوچك تا مسطح و پهن ساخته ميشوند، كيفيت قلممو عامل بسيار مهمي به شمار ميآيد. معمولاً يال اسب، بهترين مو براي كاربرد در قلممو ميباشد، اثراتي كه اين نوع قلممو بر جاي ميگذارد، بسيار ريز بوده و به اين ترتيب آثار قلممو به حداقل ميرسد. امروزه در ساخت قلممو از موهاي مصنوعي نيز استفاده ميشود كه نسبت به موهاي حيواني بادوامتر و در مقابل سايش مقاومتر ميباشند. پس از استفاده از قلممو ابتدا بايد آن را با وايت اسپيريت[4] يا حلال مناسب ديگر، پاك و تميز و به طور معلق از دسته آويزان كرد تا مواد حاصل از شستشو در موهاي قلممو باقي نمانده و مشكلاتي را فراهم ننمايد.
20-3-1-6 سطوح تمام شده رنگآميزي
سطوح رنگآميزي شده بايد داراي مشخصات زير باشند:
الف: يكنواختي ظاهري در رنگ
ب: يكنواخت بودن ميزان ماتي و شفافيت رنگ
پ: عدم ايجاد موج و سايه ناشي از بطانهكاري
ت: نداشتن چروك و پخش نشدن پوسته رنگ در سطح
ث: انطباق لايه اجرا شده با مشخصات (اگر ضخامت كمتر از حد لازم باشد، بايد نسبت به تجديد رنگآميزي اقدام گردد)
ج: ايجاد پوشش كامل و بدون شره
چ: عدم چسبندگي سطوح رنگآميزي شده به دست يا لباس
ح: عاري بودن سطوح رنگآميزي شده از آثار برس نقاشي و جاي نردبان
خ: تميز و عاري از گردوغبار بودن سطوح ياد شده
د: مستقيم بودن فصل مشترك دو سطح رنگآميزي شده با دو رنگ مختلف
ذ: نداشتن عيوبي نظير پهن شدن، چكه كردن، باد كردن و شيار و درز
20-3-1-7 تميز كردن پس از رنگآميزي
پس از پايان رنگ زدن بايد سطوح رنگآميزي شده را كاملاً تميز نموده و تمامي قسمتهاي مجاور محل نقاشي شده اعم از ديوارها، كفها، لوازم بهداشتي، شيشهها و ساير قسمتهايي را كه به رنگ آلوده شده باشد، با محلول مناسب و يا وسايل ديگري بدون صدمه زدن و يا خراش برداشتن، از لكهها و ذرات رنگ كاملاً پاك كرد.