20-3-3 انواع رنگآميزي (زدن قشرهاي مختلف رنگ با وسايل گوناگون)
20-3-3-1 رنگآميزي روي سطوح اندود گچي (رنگ روغني و پلاستيك)
همان طور كه در بند 20-3-2-1- الف توضيح داده شد، سطوح گچي بايد در موقع رنگآميزي كاملاً خشك باشند. چنانچه رنگآميزي روي سطوح مرطوب انجام گردد، پديده روزدن رطوبت و در نتيجه نرم شدن[1] سطح اندود پيش ميآيد. خلل و فرج زياد روي سطوح گچي، موجب جذب آب موجود در رنگ شده و مانع چسبندگي ميشود، به اين ترتيب لازم است قبل از رنگكاري، يك قشر بطانه روي اندودهاي گچي اجرا شود. در اينجا به ذكر كارهاي مقدماتي كه بايد براي رنگآميزي با رنگ روغني روي سطوح گچي انجام گردد، مبادرت مينمايد.
1- كندن قطعات گچ چسبيده روي ديوار با كاردك
2- سائيدن تمامي سطوح با سمباده نرم
3- پوشانيدن تمامي سطح با فيلم نازكي از روغن اليف
4- پوشانيدن سطح با قشر يكنواختي از بطانه روغني
5- سمباده زدن روي بطانه به منظور برطرف نمودن موجهاي روي ديوار و ايجاد سطحي صاف
6- اجراي آستر روغني شامل رنگ روغن آماده كه بايد با تينر روغني رقيق شده و تمام سطح را بپوشاند، اين آستر با قلممو زده ميشود.
7- لكهگيري روي آستر با بطانه
8- سمبادهزني مجدد محلهاي لكهگيري شده به منظور ايجاد سطحي صاف
9- اجراي رويه روغني كه شامل رنگ روغن آماده براي رويه بوده و با تينر روغني رقيق ميگردد. اين رنگ با قلممو زده ميشود. در مورد رنگ پلاستيكي نيز مراحل كار با رنگ روغن شباهت كامل دارد، جز آنكه در آستر و رويه به جاي رنگ روغني، رنگ پلاستيك به كار برده ميشود. رنگهاي پلاستيك امولسيوني بوده و احتياج به تينر نداشته و با آب رقيق ميشوند.
20-3-3-2 رنگآميزي روي سطوح بتني، سيماني و سطوح آزبست و سيمان
رنگآميزي روي سطوح بتني و سيماني كه روي آنها با ماله آهني پرداخت شده باشد، مشكل بوده و پس از شستشو با آب بايد اين سطوح را با اسيد سولفوريك رقيق شسته و سپس آن را سائيد. رنگكاري روي سطوح بتني تخته مالهاي و نمايان[2] آسانتر بوده و ميتوان پس از تميزكاري نسبت به نقاشي اين سطوح اقدام نمود. همان طور كه در بند 20-3-2-1 ب بيان گرديد، سطوح سيماني داراي خاصيت قليائي ميباشند و رنگهاي مورد مصرف بايد از نوع ويژه و مقاوم در مقابل قليائيها انتخاب شوند. قبل از زدن آستر بايد سطح موردنظر را با يك قشر مخلوط سرنج[3] و روغن بزرك جوشانده اندود كرد. رنگهاي مورد مصرف روي سطوح سيماني ميتوانند رنگهاي سيماني با رنگدانه كم، رنگهاي امولسيوني، رنگهاي لاستيك كلردار شده[4] تا رنگهاي پليمر وينيل[5] و بالاخره رنگ بر پايه رزين آلكيد[6] باشند. اين رنگها را معمولاً در دو قشر و با استفاده از قلممو به كار ميبرند. رنگآميزي سطوح آزبست و سيمان نيز عيناً شبيه رنگآميزي سطوح بتني است.
20-3-3-3 رنگآميزي روي كارهاي چوبي
الف: رنگآميزي روي كارهاي چوبي با رنگ روغني
همان طور كه در بند 20-3-2-2 توضيح داده شد، سطح چوب هنگام رنگآميزي بايد كاملاً تميز و خشك باشد. محل تركها و درزها با بطانه پر شود و سپس سمبادهزني صورت گيرد. پس از يادآوري مختصر آمادهسازي اينك به شرح نقاشي روغني روي چوب پرداخته ميشود.
1- سمباده زدن با سمباده متوسط به منظور ايجاد سطحي صاف و تميزكاري
2- پوشانيدن تمامي سطح با فيلم نازكي از روغن اليف
3- اجراي اندود با بطانه روغني به منظور ايجاد سطح يكنواخت بر روي چوب
4- سمبادهزني با سمباده متوسط روي بطانه روغني به منظور ايجاد سطحي صاف
5- اجراي آستر روغني شامل رنگ روغن آماده كه بايد با تينر روغني رقيق گردد. اين آستر كه بايد تمام سطح را بپوشاند با قلممو زده ميشود.
6- لكهگيري روي آستر با بطانه
7- سمبادهزني مجدد محلهاي لكهگيري شده به منظور ايجاد سطحي صاف
8- اجراي رويه روغني، شامل روغن آماده براي رويه كه با تينر روغني رقيق و با قلممو زده ميشود.
ب: رنگآميزي روي كارهاي چوبي با لاك و الكل
بطانه مورد مصرف در لاك و الكل، بايد همرنگ چوب باشد و رنگ آن بايد قبلاً به تأييد دستگاه نظارت برسد. براي صاف درآمدن كار بايد قبلاً عمليات ليسهكاري با ليسه آهني انجام گردد. به طور خلاصه مراحل كار عبارتند از:
1- ليسهكاري با ليسه آهني به منظور محو ناهمواريهاي مختصري كه به وسيله رنده برطرف نشده، ليسه را بايد در جهت الياف روكشهاي چوبي به كار برد.
2- پرداخت سطح كار با سمباده متوسط
3- پركردن درزها و تركها با بطانه همرنگ چوب (بطانه مورد مصرف در رنگكاري با لاك و الكل از مل، سريش، آب و مواد رنگي مناسب ساخته ميشود)
4- سمبادهزني پس از بطانهكاري
5- اجراي آستر لاك و الكل با مقدار لازم پارافين كه با پنبه و با فشار دست زده ميشود.
6- لكهگيري روي آستر با بطانه همرنگ چوب
7- سمبادهكاري مجدد محلهاي لكهگيري شده به منظور ايجاد سطحي صاف
8- رنگآميزي نهايي سطح آماده شده به شرح فوق با لاك و الكل و كمي پارافين با پنبه و فشار دست.
پ: رنگآميزي روي كارهاي چوبي با سيلر و كلير[7]
رنگهاي سيلر و كلير از جمله رنگهاي نيتروسلولزي ميباشند و چنانچه از نام آنها پيداست، منظور از سيلر قشر آستر و مراد از كلير قشر جلادهنده است. در مورد اين رنگ نيز بايد قبل از سيلركاري، با بطانه همرنگ چوب و مورد تأييد دستگاه نظارت درزها و تركها را پوشانيده و سپس نسبت به اجراي رنگآميزي اقدام نمود.
به طور خلاصه مراحل كار به شرح زير است:
1- ليسهكاري با ليسه آهني به منظور برطرف نمودن ناهمواريها
2- سمبادهزني با سمباده متوسط به منظور پرداخت سطح كار
3- پركردن درزها و تركها با بطانه همرنگ چوب
4- سمبادهزني با سمباده متوسط براي از بين بردن ناصافيهاي ناشي از بطانه
5- اجراي اندود سيلر، كه بايد با مقدار لازم تينر فوري مخلوط شود. اين كار معمولاً با پمپ صورت ميگيرد. در نقاطي كه به هر علت اجراي كار با پمپ امكانپذير نباشد، ميتوان به وسيله قلممو و يا حتي پارچه آغشته به رنگ عمليات سيلركاري را انجام داد.
6- لكهگيري روي سيلر با بطانه همرنگ چوب
7- سمبادهكاري روي قسمتهاي بطانه خورده با سمباده نرم
8- اجراي قشر كلير ـ پس از اجراي عمليات فوق رنگ كلير نيز بايد با تينر فوري مخلوط گردد. اين رنگ را معمولاً با پمپ ميزنند، ولي اگر در بعضي از نقاط اجراي كار با پمپ ميسر نباشد، ميتوان با قلممو نيز رنگآميزي با كلير را انجام داد.
ت: رنگآميزي روي چوب با رنگ پلياستر
در رنگآميزي سطوح چوبي با پلياستر مراحل كار به شرح زير است:
1- پوست زدن با ماشين دستي و پوست ايراني 80
2- پركردن درزها و تركها با بطانه همرنگ چوب
3- پاشيدن رنگ پلياستر در چهار لايه كه بايد آن را قبلاً با خمير مخصوص به رنگ دلخواه مخلوط نمود.
4- پوست زدن به ترتيب با پوستهاي 100 و 180 و 220 و (240 يا 280) و (360 يا 400) به نحوي كه ضخامتي در حدود يك لايه از چهار لايه رنگ پاشيده شده، ساييده شود.
5- رنگآميزي با پليش قرمز
6- رنگآميزي با پليش سفيد بعد از پليش قرمز
7- اندود با شير پليش به عنوان آخرين دست رنگكاري
8- پرداخت با پوست بره روي اندود شير پليش
20-3-3-4 رنگآميزي روي كارهاي فلزي
الف: رنگآميزي اسكلت فلزي
در رنگآميزي اسكلت فلزي بايد نكات زير رعايت گردد:
1- قبل از اجراي رنگآميزي اسكلتهاي فلزي بايد تمامي رنگها توسط برس دستي يا برقي و يا دستگاه ماسهپاشي[8] و نظاير آن برطرف گردد. روش زنگزدايي بايد قبلاً به تصويب دستگاه نظارت رسيده باشد.
2- گل جوش، گرد، جرقههاي ناشي از پاشيدن الكترود و هر نوع آلودگي ديگر از روي اسكلت فلزي كاملاً پاك و تميز شده و در صورت لزوم فسفاته شود.
3- در صورتي كه اسكلت فلزي در منطقه با رطوبت كم قرار گرفته باشد، بايد سطح آن را با يكدست ضدزنگ و دودست رنگ روغني (آستر و رويه) رنگآميزي نمايند. تشخيص ميزان رطوبت و انتخاب رنگ آستر و رويه به عهده دستگاه نظارت خواهد بود.
4- چنانچه اسكلت در منطقه مرطوب قرار گرفته باشد، رنگ و ضدزنگ بايد از نوع مقاوم در مقابل رطوبت انتخاب شوند (مانند رنگ اپوكسي و ضدزنگهاي متناسب با آن).
5- سطوحي از اسكلت فلزي كه در داخل بتن قرار ميگيرند، به هيچوجه نبايد رنگ زده شوند، به علاوه اين سطوح نبايد به رنگ و روغن آغشته گردند.
6- چنانچه رنگآميزي قبل از جوشكاري صورت ميگيرد، بايد رنگكاري در فاصله پنج سانتيمتر از محل جوش، متوقف و پس از اتمام جوشكاري رنگآميزي ادامه يابد.
7- قطعاتي كه پس از سوار كردن و يا نصب، دسترسي به آنها ممكن نباشد، بايد قبل از ساختن و نصب رنگآميزي شوند.
8- پس از نصب قطعات بايد قسمتهايي كه رنگشان آسيب ديده، همراه با محل جوشكاريها، پيچها، و مهرهها و تمامي قسمتهايي كه قبلاً رنگ زده نشده است، با ضدزنگ و رنگ انتخابي رنگآميزي شوند.
ب: رنگآميزي در، پنجره و نرده فلزي (فولادي)
در، پنجره و نرده فولادي را با رنگ روغني رنگآميزي ميكنند. در اين موارد رعايت نكات زير ضرورت دارد:
1- سمباده زدن با سمباده زبر و يا برس زدن به منظور آماده كردن سطوح كار براي اجراي ضدزنگ و نيز تميزكاري اين سطوح.
2- پوشانيدن نرده، در و پنجره با يك قشر ضدزنگ، چنانچه نرده، در يا پنجره در داخل ساختمان واقع باشند، از ضدزنگهاي معمولي و چنانچه در خارج از ساختمان واقع شده باشند، از ضدزنگهاي مقاومتر در مقابل رطوبت استفاده ميشود.
3- اندود بطانه روغني به منظور ايجاد سطح يكنواخت روي در و پنجره.
4- سمباده زدن با سمباده زبر روي بطانه براي ايجاد سطحي صاف.
5- آستر روغني شامل رنگ روغن آماده كه بايد با تينر روغني رقيق گردد. اين آستر كه بايد تمام سطح را بپوشاند با قلممو زده ميشود. رنگآميزي آستر چنانچه دستور خاصي داده نشده باشد، براي خارج از ساختمان خاكستري كم رنگ ميباشد.
6- لكههاي روي آستر بايد با بطانه روغني پوشانيده شوند.
7- محل لكهها را كه با بطانه گرفته شده، بايد سمباده بزنند تا مانند بقيه نقاط، سطحي صاف به وجود آيد.
8- رويه روغني كه شامل رنگ روغن آماده براي رويه بوده، با تينر روغني رقيق شده و با قلممو زده ميشود. رنگآميزي رويه چنانچه دستور خاصي داده نشده باشد، براي نردههاي خارج از ساختمان به رنگ آلومينيومي ميباشد.
9- آن قسمت از نرده كه در داخل زمين و خاك قرار ميگيرد، بايد به نحو رضايتبخشي محافظت گردد.
پ: رنگآميزي لولهكشيهاي خارج از ساختمان
به طور كلي در مورد رنگآميزي روكشهاي خارج از ساختمان، بايد نكات زير رعايت گردد:
1- لولههاي گالوانيزه كلاً احتياج به هيچگونه رنگآميزي ندارند.
2- لولههاي فلزي كه در داخل خاك قرار ميگيرند، بايد براي جلوگيري از خوردگي طبق اصول فني محافظت گردند.
3- لولههاي فولادي غيرگالوانيزه فقط با يك دست رنگ ضدزنگ رنگآميزي ميشوند.
4- بقيه لولهها به جز شيرآلات، صافيها، كنتورها و ساير ادوات مشابه، به ترتيب زير رنگآميزي ميشوند:
4-1- لولههاي آب سرد غيرگالوانيزه، پس از تميزكاري با يك دست ضدزنگ، يك دست رنگ روغني خاكستري روشن و يك دست رنگ آلومينيوم رنگآميزي ميشوند.
4-2- لولههاي آب گرم پس از تميزكاري با اندود ضدزنگ و رنگهاي مقاوم تا 90 درجه سلسيوس، پوشانيده ميشوند.
4-3- بايد لولههاي بخار و كندانس را پس از اندود ضدزنگ، عايقكاري و پوشش با ماستيك، با رنگ تعيين شده در نقشهها رنگآميزي كرد.
4-4- رنگآميزي لولههاي گاز برابر مشخصاتي كه در آخرين دفترچه استاندارد لولهكشي گاز طبيعي توسط شركت ملي گاز ايران اعلام گرديده، صورت خواهد پذيرفت.
ت: رنگآميزي رادياتورها
چنانچه براي رنگآميزي سطوح داراي درجه حرارت زياد از رنگهاي معمولي استفاده شود، پس از مدتي رنگ آنها دچار تردي و شكنندگي ميشود. از اين رو براي رنگآميزي رادياتورها، بايد از رنگهاي آلومينيومي مقاوم به حرارت[9] كه تا حدود 130 درجه سلسيوس تحمل دارند، استفاده نمود. رنگهاي فلزي يا متاليك[10] با درخشندگي خود موجب پخش حرارت از طريق تشعشع نيز خواهند شد. بديهي است قبل از رنگآميزي، بايد سطوح موردنظر را از چربي و ذرات زنگزدگي پاك كرده و پس از آن نسبت به اجراي كار با دو دست رنگ اقدام نمود.
در رنگآميزي رادياتورها چنانچه به هر علت رنگكاري به وسيله قلممو ميسر نباشد، از پيستوله استفاده خواهد شد.
ث: رنگآميزي دستگاهها و ماشينآلات
چنانچه قرار باشد براي لكهگيري، تجديد رنگ و يا رنگ اوليه دستگاهها و ماشينآلات از رنگهاي هوا خشك استفاده شود، بايد پس از برطرف كردن پوستههاي رنگ و آلودگيها و شستن و تميز كردن سطوح، از رنگهاي روغني داراي رزين آلكيد كه داراي (46%) تا (55%) روغن[11] باشند، استفاده نمود. در اين حالت پس از رنگآميزي با ضدزنگ مناسب، بايد نسبت به رنگآميزي رويه اقدام نمود. در اين گونه موارد بايد از رنگآميزي لولههاي مسي و پلاكهاي مشخصات ماشينآلات خودداري شود.
ج: رنگآميزي مخازن آب سرد
براي رنگآميزي سطوح داخلي و خارجي معمولاً از دو نوع رنگ مختلف استفاده ميشود. رنگ سطوح داخلي بايد چنان باشد كه آب داخل مخازن، تحت تأثير مواد تشكيل دهنده رنگ واقع نشود.
1- سطح خارجي
رنگآميزي سطح خارجي به ترتيب زير انجام ميشود:
1-1- زنگزدگيها و پوستههاي زنگ را بايد به وسيله برس سيمي، برقي، پاشيدن ماسه[12] و روشهاي مشابه، بسته به امكاناتي كه در دسترس باشد، برطرف كرد.
1-2-پس از آماده كردن سطح بايد هر چه زودتر نسبت به رنگآميزي اقدام گردد، به قسمي كه مجدداً آثار زنگزدگي ظاهر نگردد.
1-3- روي سطح خارجي مخزن بايد با يك دست ضدزنگ مناسب پوشانيده شود.
1-4- پس از خشك شدن ضدزنگ، بايد نسبت به اجراي يك دست رنگ آستر روغني خاكستري كمرنگ و يك دست رنگ رويه آلومينيوم اقدام شود. نوع مصالح و روش كار، بايد قبلاً به تأييد دستگاه نظارت برسد.
2- سطح داخلي
بهترين سيستم براي رنگآميزي داخل مخازن رنگ اپوكسي ميباشد كه داخل مخزن را براي مدت بسيار طولاني در مقابل خوردگي حفظ مينمايد. رنگهاي اپوكسي موجب تغيير در طعم و بوي آب نشده و آثار زيانباري براي مصرفكنندگان در بر ندارد.
مراحل مختلف كار در اجراي رنگهاي اپوكسي به شرح زير است:
2-1- زنگزدگيها و پوستههاي زنگ به وسيله ماسهپاشي[13] يا روشهاي مشابه زدوده ميشوند.
2-2-با تأييد دستگاه نظارت بايد نسبت به اجراي لايه آستري اوليه[14] اقدام شود. هدف از اجراي اين مرحله، شستشوي اوليه داخل مخزن است. اين لايه از رزينهاي وينيل[15] و رنگدانههاي ضدزنگ تركيبات روي تشكيل گرديده است.
2-3- يك لايه آستري ضدزنگ اپوكسي به رنگ خاكستري زده ميشود.
2-4- با يك لايه رنگ اپوكسي با رنگبندي دلخواه رنگآميزي صورت ميگيرد.
2-5- يك لايه رنگ اپوكسي بيرنگ به منظور افزودن ضخامت لايهها اضافه ميگردد.
2-6- سطح رنگآميزي شده پس از خشك شدن كامل، بايد 2 تا 3 نوبت با آب شيرين شسته شود تا كاتاليستهاي اضافي كاملاً از بين بروند.
20-3-3-5 رنگآميزي با رنگهاي خاص
الف: رنگهاي محدود كننده گسترش آتشسوزي
در امر رنگآميزي ساختمان بخصوص هنگامي كه قرار است زيانهاي آتشسوزي توسط رنگ مصرفي محدود شده يا كاهش يابد، بايد در فرمولبندي رنگ تا حد امكان از موادي استفاده شود كه علاوه بر داشتن خصوصيات اصلي موردنظر، داراي خاصيت كند كننده اثر آتشسوزي نيز باشند. براي مثال استفاده از كربنات سرب بازي، سولفات سرب بازي و اكسيد آنتيموان كه موجب كند شدن آتشسوزي ميشوند، نتايج مطلوبي به دنبال خواهند داشت. چنانچه از كربنات كلسيم در تركيبات رنگ استفاده شود، اين ماده شيميايي در اثر حرارت ناشي از آتشسوزي تجزيه شده و گاز دياكسيد كربن آزاد ميشود كه باعث خاموش شدن آتش و يا لااقل كم شدن شدت حريق ميگردد. مواد ديگري مانند پشم شيشه، پشم تفاله آهنگدازي، پشم سنگها، آزبست ميكاها خاصيت عايق دارند كه البته از اين اجسام به مقدار كم در رنگسازي استفاده ميشود. علاوه بر اينها بورات روي، بوراكس و اسيد بوريك از موادي هستند كه در اثر حرارت ذوب شده و بر روي سطوح قابل احتراق، سد غير قابل نفوذي در مقابل اكسيژن ايجاد ميكنند. مواد ديگري مانند نمكهاي آمونيوم، آمينها و آميدها نيز وجود دارند كه در اثر تجزيه شدن، گاز نيتروژن آزاد ميكنند و گاز آزاد شده مانند سدي مانع از رسيدن اكسيژن و ادامه عمل آتشسوزي ميشود. مونو آمونيوم فسفات، دي آمونيوم فسفات و نرمكنندههاي فسفاتي، به ويژه اگر حاوي كلرور برم باشند، توانايي قابل توجهي در كند كردن آتشسوزي دارند.
ب: رنگ پلاستيك يا روغني ماهوتي روي سطوح اندود گچي
چنانچه در نقشهها براي رنگآميزي قسمتهاي داخلي ساختمان و بخصوص سقفها، رنگ ماهوتي پلاستيك پيشبيني شده باشد، بايد به طريق زير عمل نمايند.
1- قطعات گچ چسبيده روي ديوار را، بايد با كاردك تميز كرد و سطح را با سمباده نرم سمبادهكاري نمود.
2- بايد تمامي سطح را با فيلم نازكي از روغن اليف پوشانيد.
3- بايد با اندود قشري از بطانه روغني، سطح يكنواختي را به وجود آورد.
4- سمباده زدن روي بطانه به منظور برطرف كردن موجهاي ديوار و ايجاد سطحي صاف.
5- ميزان مناسبي مل، رنگ پلاستيك و سريشم را با
هم مخلوط كرده و با رنگپاش روي بطانه ميپاشند. (معمولاً 45 كيلوگرم مل، گالن[16]
رنگ پلاستيك و
كيلوگرم سريشم براي پوشش
يكصد مترمربع كافيست) ولي در هر مورد مقدار مصرف و كيفيت پوششها، بايد به تأييد دستگاه
نظارت برسد.
6- آستر رنگ پلاستيك كه بايد با آب رقيق شده و با قلممو زده شود.
7- رويه رنگ پلاستيك كه پس از رقيق شدن با آب به وسيله قلممو اجرا ميگردد.
8- براي رنگ روغني ماهوتي در قشرهاي آستر و رويه مذكور در بندهاي ج و چ به جاي رنگ پلاستيك از رنگ روغني استفاده ميشود كه بايد آن را با تينر روغني رقيق كرده و با قلممو به كار برد.
پ: رنگآميزي با آبآهك (يا پنبهآب)
اين نوع رنگ بيشتر براي رنگآميزي روي اندود كاهگل در خانههاي ارزان قيمت و ميكروبزدايي سطوح، مصرف دارد. طرز تهيه و اجراي آبآهك به ترتيب زير است:
براي
رنگآميزي يكصد مترمربع اندود كاهگل با آبآهك، بايد هشت ليتر شير آهك را با 20
ليتر آب و كيلوگرم پيه مخلوط كرد.
طرز عمل بدين نحو است كه ابتدا آب را ميجوشانند، شير آهك را به تدريج در آب ميريزند.
پس از ريختن آهك، پيه آب كرده را اضافه كرده، مجدداً به هم ميزنند و پس از آن با
يك قلمموي بزرگ آن را روي كاهگل، اندود مينمايند.
[1]. Sweat out
[2]. Expose
[3]. Red Lead (Pb3O4)
[4]. Chlorinated Rubber
[5]. Vinyl-Polymer
[6]. Alkyd
[7]. Clear
[8]. Sand Blasting
[9]. Transaluminium
[10]. Metallic
[11]. Medium Oil Alkyd Resins
[12]. Sand Blasting
[13]. Sand Blasting
[14]. Wash Primer
[15]. Vinyl
[16] . يك گالن آمريكايي برابر با 78/3 ليتر است.