11-2-4 نماسازي صنعتي

11-2-4-1 كليات

پيامد صنعتي شدن ساختمان‌سازي، استفاده از اعضا و قطعات پيش‌ساخته صنعتي در نماي ساختمانها است. در اين نوع نماسازيها ممكن است از قطعات پيش‌ساخته بتني، شيشه‌اي، فلزي، گچي و نظاير آن، استفاده نمود. هنگامي كه از اعضا و قطعات ساخته شده در نماسازي ساختمانها استفاده مي‌شود، بايد توصيه‌ها و نكات اجرايي كارخانه سازنده دقيقاً مورد توجه قرار گيرد.

11-2-4-2 صفحات پيش‌ساخته بتني

الف:  صفحات پيش‌ساخته بتني براي اتصال به اسكلت ساختمانها

       اين قطعات كه تنها نقش معماري و تزئيني دارند، بر پايه نقشه‌هاي اجرايي و مشخصات ذكر شده در فصل پنجم، ساخته و با بهره‌گيري از اتصالات مناسب و خاص به اسكلت ساختمان متصل مي‌گردند، نصب و اتصال اين قطعات معمولاً به سه طريق انجام مي‌شود.

       1-    نصب با اتصال جانبي

در اين حالت صفحات بر روي دو پايه فلزي قائم از پشت تكيه مي‌كنند، ميله مهارهاي قيراندود يا گالوانيزه به قطعات گالوانيزه تعبيه شده بر روي پايه‌ها پيچ و مهره مي‌شوند. فاصله پايه‌ها بايد برابر دهنه صفحات پيش‌ساخته باشد (ميله مهار در قسمت فوقاني صفحه نصب مي‌شود)، در اين طريقه امكان مختصر جابه‌جايي بين صفحات و اسكلت به وجود خواهد آمد، بي آنكه به قابليت درزها صدمه وارد آيد. درزهاي افقي با ملات يا درزپوش طنابي‌شكل درزبندي مي‌شوند (شكل 11-2-4-2- الف-1).

شكل 11-2-4-2- الف-1

       2-    نصب با اتكاي تحتاني

              تيرچه نبشي‌شكل بتن‌آرمه كه در تراز كف هر طبقه به طور يكسره در طول نماي ساختمان و بين ستونها ادامه دارد، تكيه‌گاه آب‌بندي و تراز شده‌اي را فراهم مي‌سازد كه صفحات پيش‌ساخته بايد با جرثقيل بر روي آن، نصب و با دست در محل تثبيت شوند، به نحوي كه صفحات بين دو تيرچه تحتاني و فوقاني به صورت كشويي جابه‌جا و تثبيت شوند. قسمت فوقاني تيرچه بايد با رنگ قيري و لاستيكي پوشش شود و مجاري خروج آب در آن نصب شوند و لبه فوقاني صفحات با نمد آغشته به دوغاب سيمان به زير تيرچه فوقاني محكم شود. (شكل 11-2-4-2- الف-2).

شكل 11-2-4-2- الف-2

       3-    نصب با اتكاي طره‌اي

              براي نصب صفحات پيش‌ساخته بتني در ديوارهاي جانبي ساختمانهاي بلند، وزن صفحات بايد به برآمدگيهاي طره‌اي اسكلت ساختمانها منتقل شود. (شكل 11-2-4-2- الف-3).

شكل 11-2-4-2 الف-3

ب:   صفحات پيش‌ساخته به منزله قالب دائمي

       از صفحات پيش‌ساخته بتني براي نماسازي ديوارهاي جانبي استفاده مي‌شود. در محاسبه ضخامت پوشش بتني ميلگردها ضخامت قالب نبايد به حساب آيد. فشار وارد به قالب هنگام لرزاندن بتن، بايد معادل فشار مايعات يعني 24 كيلونيوتن در مترمكعب (4/2 تن در مترمكعب) محاسبه شود. درزهاي قالب بايد با طناب، كاغذ، بندكشي، نوار نمدي و ماستيك قيري يا نوارهاي مخصوص از داخل درزبندي شود. دانه‌بندي بتن بايد چنان اختيار شده باشد كه شيره بتن به خارج نشت نكند و نما را خدشه‌دار ننمايد.

       قالب سمت داخل بايد از ايستايي و استحكام لازم براي تحمل بار كل مجموعه برخوردار باشد (شكل 11-2-4-2- ب).

 

شكل 11-2-4-2- ب

11-2-4-3 نماسازي با قطعات پيش‌ساخته بتني

قطعات پيش‌ساخته بتني ممكن است نقش تزئيني و در پاره‌اي موارد نقش تزئيني و سازه‌اي را تواماً ايفا نمايند، همچنين اين گونه قطعات ممكن است دربردارنده اجزايي براي جلوگيري از انتقال حرارت و صدا نيز باشند، در اين موارد معمولاً قطعات پيش‌ساخته بتني را به صورت چندلايه مي‌سازند. لايه خارجي كه معمولاً 5 تا 8 سانتيمتر ضخامت دارد، نقش معماري و تزئيني داشته و براي مقابله با تغيير شكلهاي حرارتي داراي شبكه‌اي از فولاد خواهد بود. لايه مياني به ضخامت 3 تا 10 سانتيمتر از مواد و مصالح عايق حرارت و صدا تشكيل مي‌شود. لايه داخلي به ضخامت 12 تا 15 سانتيمتر، نقش سازه‌اي داشته و براي تحمل بارهاي وارده فولادگذاري شده است. لايه خارجي علاوه بر نقش تزئيني، بايد ضمن هماهنگي با شرايط اقليمي و نوع استفاده از ساختمان بتواند بخشهاي دروني قطعه را در مقابل فرسايش درازمدت حفظ نمايد. هنگام نصب اين قطعات بر روي شالوده يا ديوار باربر، بايد مراقبت كافي به عمل آيد تا لايه نماسازي بر روي شالوده يا ديوار زيرين تكيه نكند و بر آن باري وارد نگردد. در غير اين صورت تاجيها و سوزنيها كه از فولاد زنگ‌نزن مي‌باشند و وزن لايه خارجي نما را به ديوار باربر داخلي منتقل مي‌سازند، دچار آسيب خواهند گرديد. بايد توجه داشت كه ارتفاع اين قطعات معادل ارتفاع طبقه و طول آنها تا 6 متر نيز بالغ مي‌گردد. براي اتصال لايه نماي خارجي به ديوار باربر، بايد از فولاد زنگ‌نزن با مقاومت زياد استفاده شود، در غير اين صورت فولاد معمولي در فاصله بين دو لايه و در داخل قشر عايق دچار زنگزدگي خواهد شد.

11-2-4-4 درز قطعات

فاصله درزها بايد به اندازه‌اي باشد كه انبساط ناشي از اختلاف درجه حرارت بين فصول و همچنين اختلاف درجه حرارت رويه بتن با جسم بتن و خستگي تركيبي ناشي از آنها موجب خرابي نشود. از اين نظر درزها به دو دسته متمايز افقي و قائم تقسيم مي‌شوند.

الف:  درزهاي قائم

       درزهاي قائم به چهار دسته به شرح زير تقسيم شده‌اند.

       1-    درزهاي حفره‌دار

              حفره‌اي نيم‌استوانه يا مشابه در وسط و سرتاسر طول لبه ايجاد مي‌شود كه وقتي دو صفحه به هم نزديك شود، حفره لوله‌اي شكل ايجاد مي‌شود، اين فضاي خالي بايد در مقاطع كوچك با ماستيك پر شود. ضخامت ماستيك بايد 10 برابر طول انبساط در عرض صفحه پيش‌ساخته باشد، علاوه بر آن ماستيك بايد در مقابل فشار مقاومت كند و در عين حال داراي چسبندگي كششي مناسبي باشد (پلي‌سولفيدها و مواد مشابه). براي مقاطع بزرگ كه سطح مقطع آن از 120 سانتيمترمربع كمتر نباشد، بايد از بتن ريزدانه استفاده شود. در درزهاي خارجي (دو طرف حفره) بايد از ماستيك پلي‌سولفيد يا بوتيل براي مقابله با نفوذ رطوبت استفاده شود.

       2-    درز با درزپوش فلزي

              نوار فلزي درزپوش متصل به گيره فنري كه داخل درز محكم مي‌شود و سطح درز را مي‌پوشاند، درز داخلي بايد با درزپوش از ماستيك (پلي‌سولفيد يا بوتيل يا مشابه) پر شود.

       3-    درزهاي لبه‌دار

              دو لبه مشابه درهاي قابلمه‌اي در مقابل هم قرار مي‌گيرند. در اين موارد بايد نواري قابل انعطاف بين دو لبه به كار برد كه داراي چهار شرط باشد:

                     3-1 قابل انقباض تا  ضخامت، در اثر فشاري كمتر از 07/0 مگاپاسكال

                     3-2 ساختمان تخلخلي بسته داشته باشد تا مانع جاذبه مويي گردد.

                     3-3 الاستيك باقي بماند.

                     3-4 عمري معادل عمر ساختمان داشته باشد.

              بدين منظور معمولاً از درزپوش پلي‌سولفيد يا بوتيل پيش‌ساخته با وزني معادل 176/0 تن در مترمكعب استفاده مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. اين درزپوشها به صورت نواري، قبل از نصب قطعات پيش‌ساخته نما به لبه يكي از صفحات چسبانيده مي‌شوند.

       4-    درز باز

              در اين حالت شكل هندسي درز بايد به نحوي باشد كه رطوبت را خارج كرده و عمل زهكشي را انجام دهد و در وسط آن آبچكانهاي فلزي براي چكانيدن قطرات آب نصب شود تا مانع عبور رطوبت قسمت داخل شود، در اين نوع درز، ضخامت درز بايد از  اينچ و يا يك سانتيمتر كمتر نباشد.

ب:   درزهاي افقي

       در ساختمانهاي سبك درز افقي به صورت درزهاي فرو رفته و گود شكل داده مي‌شود كه بايد از اندود خالي بماند، قسمت داخلي مي‌تواند با درزپوش پيش‌ساخته و ماستيك پر شود، در شكلهاي (11-2-4-2- الف-2) (11-2-4-2- الف-3) براي ساختمانهاي سنگين نيز نوع درز فرو رفته توگود است، با اين تفاوت كه قسمت عقبي درز 5 تا 8 سانتيمتر بالاتر قرار مي‌گيرد تا آب نتواند به سمت داخل جريان يابد. عرض درز بايد كافي باشد تا خاصيت جاذبه مويي توليد نشده، رطوبت به داخل، نفوذ ننموده و زهكشي طبيعي صورت گيرد.

11-2-4-5 درزپوشها

اختلاف دماي بين فصول سال و اختلاف دما در سطح و عمق صفحات و اثرات تركيبي آنها انقباض و انبساط شديدي را به درزها تحميل مي‌كند، لذا يك درزپوش خوب در حالي كه بايد فشار ناشي از انبساط صفحات پيش‌ساخته را تحمل كند و آسيب نبيند، بايد خاصيت كشساني كافي در مقابل انقباض صفحات را نيز داشته و در عين حال خاصيت چسبندگي خود به بتن را از دست ندهد.

ماستيكها با مبناي لاستيك كه پس از قرار گرفتن در درزها لاستيكي مي‌شوند، بايد در مقابل اكسيژن، اوزن، اشعه ماوراي بنفش و باران اسيدي يا وزش نسيمهاي نمكدار مقاوم باشند. ماستيكها معمولاً از سه جزء چسباننده، پركننده و عامل استحكام تشكيل مي‌شوند.

روغن ماستيكها براي هميشه بدون تغيير باقي نخواهد ماند. اين امر باعث سخت شدن و انقباض ماستيكها مي‌شود و شدت آن بستگي به مدت زماني دارد كه در معرض نور و هوا قرار مي‌گيرند. قلياييهاي بتن در شرايط وجود رطوبت به ماستيك حمله مي‌كنند، بخصوص به آنهايي كه داراي روغن خشك كننده هستند. براي مقابله با اين پديده دو دست رنگ ضد قليا لازم است كه بايد قبل از ماستيك‌كاري روي بتن اجرا شود. رنگ‌آميزي بر روي ماستيك روغني بايد بعد از خشك شدن ماستيك صورت گيرد وگرنه تركيبها آشكار خواهند شد. براي نصب درزپوشهاي نواري، درزها نخست بايد تميز و سپس با ماستيك نم‌بند كه چسب آن تركيبي از لاستيك، قير، صمغ درختي، آزبست و تركيبات ديگر است با دستگاه هواي فشرده رنگ شوند. پس از آن به كمك درزپوش نواري ميله‌اي با مقطع عرضي حدود 3*4 يا 4*4 سانتيمتر براي بندهاي افقي و به صورت طناب به قطر 1 تا 6 سانتيمتر براي درزهاي قائم نسبت به درزبندي اقدام مي‌شود، اين كار به كمك غلتك مخصوص صورت مي‌گيرد، بايد اطمينان حاصل شود كه درزپوش يا ماستيك نم‌بند به طرز مطمئني به بتن چسبيده است. اين درزپوش ماده سياه متخلخلي به وزن مخصوص 250 تا 400 كيلوگرم بر مترمكعب و داراي چهار شرط زير است:

1 ـ قابل انقباض تا  ضخامت، در اثر فشار كمتر از 07/0 مگاپاسكال

2 ـ داشتن ساختمان تخلخلي بسته براي جلوگيري از جاذبه مويي

3 ـ خاصيت الاستيك

4 ـ داشتن عمري معادل عمر ساختمان

11-2-4-6 انواع رويه

رويه‌ها در صفحات پيش‌ساخته بتني داراي تنوع گسترده‌اي از نظر رنگ، بافت و شكل مي‌باشند. جزئيات مربوط به اين نوع رويه‌ها در مشخصات فني خصوصي قيد خواهد شد. رويه‌هاي متداول عبارتند از:

رويه‌هاي پروفيله، موجدار، ابزاركاري شده، رويه‌ها يا سنگدانه‌هاي نمايان، موزائيك، سراميك، شيشه، مرمر، كاشي، آجر لعابدار، سراميك بزرگ، سنگ پلاك طبيعي، كاشي بتني، رويه‌هاي ماسه‌پاشي شده و .

11-2-4-7 رواداريها

همان طور كه قبلاً اشاره شد ارتفاع صفحات پيش‌ساخته مورد مصرف در نماي ساختمانها ممكن است معادل ارتفاع طبقه و طول آن تا 6 متر نيز بالغ گردد. رواداري كاهش ابعاد اين قطعات بسته به اندازه آن مطابق جدول زير خواهد بود. لازم به توضيح است كه در تمامي اين قطعات عرض درز بر اساس ملاحظات بند 11-2-4-5 محاسبه مي‌شود.

 


رواداري در جهت کاهش (سانتيمتر)*

طول قطعه (سانتيمتر)

3/0

تا 180

6/0

از 180 تا 300

9/0

از 300 تا 450

2/1

از 450 تا 600

* كاهش با احتساب و كسر ضخامت درز مورد نظر است.

ميزان اعوجاج مجاز در قطعات داراي عرض كمتر از 60 سانتيمتر و طول كمتر از 6 متر، كمتر از 6/0 سانتيمتر است. براي صفحات با عرضي بيشتر از 60 سانتيمتر يا طولي بيشتر از 6 متر، ميزان اعوجاج نبايد از 2/1 سانتيمتر تجاوز كند.

11-2-4-8 مسلح‌سازي قطعات

چنانچه در نقشه‌ها در مورد تسليح قطعات نما صحبتي نشده باشد، مي‌توان از جدول زير به عنوان راهنما استفاده نمود.

 

ميزان فولاد در مترمربع (کيلوگرم)

وزن واحد سطح (کيلوگرم)

حداکثر اندازه مصالح سنگی (ميليمتر)

ضخامت قطعات (سانتيمتر)

مساحت قطعات (مترمربع)

35/2

122

9

5

تا 9/0

35/2

153

19

25/6

9/0 تا 3/1

35/2

220

38

75/8

3/1 تا 8/1

35/2 + 10 عرضی

244

50

10

8/1 تا 7/2

35/2 + 10  در اطراف قاب

176

19

25/6 دال + 15 قاب

7/2 تا 5/5

35/2 + 18  در اطراف قاب

235

38

75/8 دال + 20 قاب

5/5 تا 4/7

توضيحات:

1- اگر ضخامت از 10 سانتيمتر بيشتر باشد، بايد به جاي يك شبكه ميلگرد در كل مقطع دو شبكه ميلگرد در مقطع تعبيه گردد.

2- اگر ضخامت از 5/11 سانتيمتر بيشتر شود، بهتر است صفحات به شكل تير و دال اجرا شوند و در آن ضخامت دال بين 5 تا 75/8 سانتيمتر باشد.

3- اگر ضخامت از 25/6 سانتيمتر كمتر است، بايد فولاد مورد مصرف از نوع گالوانيزه بوده و حداقل پوشش بتني روي ميلگردها، 5/2 سانتيمتر باشد.

4- اگر صفحات داراي رويه تزئيني باشند، ضخامت پوششي بتني روي ميلگرد معادل ضخامت رويه كاهش مي‌يابد ولي در هر صورت حداقل آن 25/1 سانتيمتر خواهد بود.

11-2-4-9 صفحات پيش‌ساخته براي نصب روي ديوارهاي ساخته شده از مصالح بنايي

نحوه اجراي اينگونه نماها مانند نصب سنگهاي پلاك و لوحه‌هاي سنگي است. براي نصب اين صفحات ممكن است از تكيه‌گاههاي طره‌اي مهار شده در مصالح بنايي استفاده شود. همچنين مي‌توان با پيش‌بيني زائده‌هايي در پشت قطعات و مهار آن در مصالح بنايي كه حداقل در ارتفاع هر طبقه تكرار مي‌شوند، نسبت به نصب قطعات اقدام نمود. به هر حال مهارهاي فلزي مورد استفاده براي نصب، بايد داراي مشخصات ذكر شده در مورد سنگهاي پلاك باشند (11-2-1-3).

فضاي خالي بين صفحات و ديوار، نبايد از 2 سانتيمتر كمتر باشد، در اين فاصله بايد براي فرار آب و رطوبت پيش‌بينيهاي لازم مانند تعبيه آبچكان صورت پذيرد. حتي‌المقدور بايد از پر كردن فضاي خالي بين قطعات نما و ديوار پرهيز شود. چنانچه اين فاصله با ملات پر شود، نبايد حفره يا فضاي خالي در آن باقي بماند (شكل 11-2-4-9).

11-2-4-10 نماسازي با شيشه

الف:  بلوكهاي شيشه‌اي

       بلوكهاي شيشه‌اي به ضخامت اسمي 10 و به ابعاد 10 تا 30 سانتيمتر توليد مي‌شوند و به صورت مربع يا مستطيل به رنگهاي مختلف در سطح نما ظاهر مي‌گردند. اين بلوكها در واقع داراي ابعادي حدود 6 ميليمتر كوچكتر از اندازه اسمي هستند و با استفاده از ملات سيمان به ضخامت 6 ميليمتر چيده مي‌شوند. استحكام اين ملات بيشتر از استحكام ملات به كار رفته در نماي آجري است و درزهاي افقي بايد با توري گالوانيزه با چشمه‌هاي 5 سانتيمتري مسلح شوند (دو سيم طولي سرتاسري به فاصله 5 سانتيمتر كه سيمهاي عرضي با آنها جوش الكتريكي شده). كاربرد اين بلوكها براي تأمين نور بدون رؤيت در مكانهايي نظير حمام، نورگير، راهروهاي طويل و وروديها است. چنانچه از اين مصالح در ديوارهاي جدا كننده داخلي غير باربر استفاده مي‌شود، مساحت ديوار نبايد از 2/23 مترمربع تجاوز نمايد. حداكثر بعد اين ديوارها 5/7 متر خواهد بود.

شكل 11-2-4-9

ب:   صفحات پيش‌ساخته از بلوكهاي شيشه‌اي

       مساحت صفحات پيش‌ساخته از بلوكهاي شيشه‌اي رنگي براي نماي خارجي ساختمانها، نبايد از 5/13 مترمربع تجاوز نمايد. حداكثر بعد اين صفحات 5/4 متر خواهد بود.

پ:   ديوارپوش از سراميك شيشه

       اين ديوارپوشها عيناً مانند رويه‌هاي سراميكي در بخش نماسازيهاي صنعتي اجرا مي‌شوند.

ت:   صفحات پيش‌ساخته بتني با نماي شيشه‌اي

       در اين صفحات با بهره‌گيري از قطعات شيشه‌اي و چسبانيدن آنها روي كاغذهاي مخصوص، طرحهاي هنري گوناگون شكل مي‌گيرد. قطعات شيشه‌اي به هم پيوسته در ته يا روي قالب قرار گرفته و روي آنها با بتن پر مايه‌اي كه از مصالح سنگي بادوام ساخته شده پوشيده مي‌شود. نصب اين صفحات پيش‌ساخته مانند صفحات پيش‌ساخته بتني خواهد بود.

ث:   شيشه لعابدار

       ورقهاي شيشه‌اي در كارخانه شيشه‌سازي در حالي كه سطح آنها هنوز داراي حرارت كافي است لعابدار مي‌شوند، شيشه‌هاي لعابدار در رنگهاي مختلف ساخته مي‌شوند. اين شيشه‌ها معمولاً در ديوارپوش پرده‌اي به كار مي‌روند. براي چگونگي نصب به بند 11-2-4-11 مراجعه شود. همچنين براي ويترين فروشگاهها و ساختمانهاي صنعتي از اين مصالح استفاده مي‌شود. اين شيشه‌ها در كارخانجات به ضخامت 6 ميليمتر و به ابعاد حدود 8/1×3 متر ساخته مي‌شوند.

ج:    ديوارپوش شيشه‌اي

       به بخش بند 11-2-4-11 مراجعه شود.

11-2-4-11 ديوارپوشهاي پرده‌اي

نماي ساختمانهاي بلند كه به كمك قابهاي فلزي به اسكلت ساختمان تكيه كرده و تشكيل پرده‌اي سرتاسري مي‌دهند، ديوارپوش پرده‌اي نام دارند. در نماي اين ساختمانها از صفحات آلومينيوم، ورقهاي فولادي با لعاب چيني يا شيشه‌اي به رنگهاي مختلف و نظاير آن استفاده مي‌شود.

در اين نوع نماسازيها ممكن است از لايه‌هاي عايق حرارت نيز استفاده شده باشد. ديوارپوشهاي پرده‌اي بايد بتوانند بار باد را تحمل نموده و با تفاوت درجه حرارت داخل و خارج ساختمان مقابله نمايند. در انتخاب و به‌كارگيري اجزاي قطعات اتصالي، بايد به مسئله تغيير شكلهاي ناشي از تغييرات درجه حرارت محيط توجه شده باشد.

11-2-4-12 نماسازي با مواد و مصالح مصنوعي

الف:  سنگ مصنوعي

       سنگ مصنوعي مخلوطي از خرده سنگهاي مقاوم طبيعي و پلي‌استر رزين و مواد شيميايي ديگر است كه ابعاد و مشخصات اين سنگها، طرز اجرا و حدود رواداري آنها مانند سنگهاي پلاك خواهد بود.

ب:   اندود با مواد رزيني

       اندودهاي تركيبي با مواد رزين سنتتيك و بلورهاي سيليس و چسب مخصوص نما به صورت تركيبي با پودر سيليس، سيمان سفيد، چسب بتن و مواد آب‌بند و يا پودر سيليس، دانه‌هاي كوارتز و رزينهاي مختلف و يا دانه‌هاي گرانوله و چسبهاي مخصوص ساخته مي‌شوند. درصد مواد تركيبي بر اساس شرايط خصوصي و نحوه اجرا و حدود رواداري آنها مانند آنچه كه در مورد اندودها ذكر گرديد، خواهد بود.